Niz razornih zemljotresa, od kojih je najjači bio magnitude 7,8 stepeni Rihtera, pogodio je dijelove jugoistočne Turske i sjevera Sirije. Broj nastradalih dostigao je skoro 38.000, dok su procjene stručnjaka su da će biti barem duplo veći od toga. Međutim, već neko vrijeme je stručnoj javnosti poznato da je ovo područje u “crvenoj zoni” kada su u pitanju zemljotresi, jer se tu spajaju dvije tektonske ploče, Anadolijska i Arabijska.
Iako smrtonosni zemljotresi nisu tako česti u Evropi kao u drugim dijelovima svijeta, snažniji potresi se dešavaju relativno često. Među najugroženijim dijelovima Evrope su Italija, Balkan, Grčka, Bugarska, Rumunija, ali i evropski dio Turske.
FOTO: SHUTTERSTOCK
Mapa koja predviđa zemljotrese u Evropi
Upravo su istraživači u projektu “SHARE” koji finansira EU 2014. godine napravili mapu koja prikazuje dijelove Evrope u visokom riziku od zemljotresa. Da bi napravili mapu, istraživači su koristili podatke iz više od 30.000 zemljotresa magnitude veće ili jednake 3,5 na Rihterovoj skali koji su se desili u Evropi.
Evropska mapa seizmičke opasnosti prikazuje seizmičko kretanje tla za koje se očekuje da će se desiti sa vjerovatnoćom odstupanja od 10 odsto tokom narednih 50 godina.
FOTO: EUROPEAN COMISSION / FOTO
Mapa seizmičke aktivnosti u Evropi
Plavo-zelene boje označavaju oblasti u kojima je opasnost od zemljotresa relativno niska, žuta i narandžasta boja označavaju područja umjerene opasnosti, a crvene boje označavaju područja visoke opasnosti.
Najveći zemljotresi u Evropi se uglavnom dešavaju na tektonskim rasednim linijama, koje se protežu od Islanda na sjeverozapadu Evrope, koji se nalazi na srednjem atlantskom grebenu, do sjevernoanadolske zone rasjeda u Turskoj na jugoistoku.
FOTO: WIKIPEDIA, ALATARISTARION, GHAITH ALSAYED, TANJUG / AP / RINGIER
– Ta seizmološka mapa Evrope koja je napravljena 2014. godine rađena prvenstveno na osnovu prethodnih zemljotresa, to je dobar pokazatelj gde se u budućnosti mogu očekivati zemljotresi, ali ne mora biti 100 odsto sigurno tako. U suštini u tom delu Evrope, na severu, nema puno aktivnih raseda sem na Islandu, pa zato to područje i nije u velikom riziku od snažnih, ali ni slabijih seizmoloških aktivnosti, odnosno zemljotresa – kaže za Blic Ana Mladenović sa Rudarsko geološkog fakulteta.
Ne zna se koliko rasjeda ima u Evropi
Objašnjava da je jedan od razloga taj što se u Evropi ne zna gde tačno i koliko rasjeda ima gdje se sudaraju tektonske ploče.
– Ta istraživanja o rasedima u Evropi najviše i najbolje su radili Slovenci i Turci i oni znaju tačno koja su mesta i koliko trusna. Nažalost, kod nas nema puno takvih istraživanja – kaže Ana Mladenović.
Ona objašnjava da je veći dio evropskog kopna obuhvaćen Evroazijskom pločom koja se uglavnom kreće ka susjednoj afričkoj ploči na jugu, Anadolskom mikropločom na jugoistoku i Severnoameričkom pločom na zapadu. Postoji nekoliko drugih mikroploča između Evrope i Afrike, koje izazivaju seizmičku aktivnost, posebno u regionu Sredozemnog mora, uključujući i Alpski region.
FOTO: SHUTTERSTOCK
Tektonske ploče takođe igraju veliku ulogu u formiranju planina u Evropi. Na primjer, Alpi su nastali kao rezultat sudara Evroazijske i Afričke ploče, dvije kontinentalne tektonske ploče koje su u početku bile odvojene okeanskim basenima. Himalajski planinski lanac i tibetanska visoravan nastali su zbog sudara između Indijske i Evroazijske ploče, koji je počeo prije 50 miliona godina i traje danas.
Balkan “bure baruta” za zemljotrese
Zemlje Balkana i Mediterana, kao i Turska, sa mnogo gušćom populacijom koja živi u regionima sa visokim rizikom, imaju dugu istoriju razornih i smrtonosnih zemljotresa. Udaljenija područja, kao što je veoma aktivna i opasna seizmička zona Islanda, ostavljaju mnogo manje populacije ranjivim na opasnost.
Ana Mladenović ističe da područje Balkana jeste trusno, a pogotovo rubni dijelovi Balkana.
FOTO: NENAD BOŽOVIĆ, VLADIMIR LOJANICA, OMAR SANADIK, TANJUG / AP / RINGIER
– Oblast Vranča u Rumuniji je posebno poznata po seizmološkoj aktivnosti. To je stara zona gde se jedna tektonska zona podvlači pod drugu i tako dolazi do zemljotresa. Tektonski pokreti Jadranske i Dinaridske ploče prenose se na unutrašnjost Balkana. Zapamtili smo zemljotrese koji su pogodili Mionicu, Kraljevo i Valjevo 1999. godne – kaže ona.
Kada je u pitanju područje Srbije, Mladenović sa sigurnošću ističe da nas u narednom periodu ne mogu očekivati zemljotresi jači od onih koji su već bili. Ipak, napominje da je područje oko četiri grada u većoj opasnosti od ostatka zemlje.
FOTO: MILOŠ CVETKOVIĆ / RAS SRBIJA
– To ne može tek tako da se desi. Neće biti snažnijih zemljotresa nego što ih je bilo pre. Kod nas su delovi Zapadne Morave, Kraljeva, Valjeva, Trstenika i Paraćina jedni od onih koji su u najvećem riziki od zemljotresa – zaključuje ona.
Nedovoljno se ulaže u infrastrukturu
Kako se navodi u ovom istraživanju, već godinama unazad sve više evropskih zemalja posvećuje pažnju ispunjavanju standarda koji obezbjeđuju adekvatnu zaštitu od zemljotresa.
FOTO: HUSSEIN MALLA / TANJUG/AP
Uprkos tome, mnoge infrastrukture još uvijek nisu dovoljno ojačane protiv zemljotresa, što predstavlja veliki rizik po bezbjednost ljudi. Zemljotresi predstavljaju najveću opasnost za gusto naseljena urbana područja. Na primjer, gradovi Istanbul i Izmir u Turskoj, Katanija i Napulj u Italiji, Bukurešt u Rumuniji i Atina u Grčkoj pretrpjeli su velike gubitke zbog zemljotresa. U stvari, samo ove četiri zemlje imale su skoro 80 odsto prosječnog godišnjeg ekonomskog gubitka od 7 milijardi eura usljed zemljotresa.
Zemljotres u Petrinju i Zagrebu iznenadio
Jedan od najiznenađujućih zemljotresa u Evropi posljednjih godina bio je zemljotres u Zagrebu jačine 5,3 stepena Rihterove skale, koji je pogodio glavni grad Hrvatske 22. marta 2020. godine i stekao reputaciju najvećeg zemljotresa u Zagrebu u posljednjih 140 godina.
FOTO: TANJUG/AP
To je izazvalo veliku štetu. Više od 1.900 zgrada oštećeno je do te mere da su postale neupotrebljive, jedna osoba je poginula, a 27 je povrijeđeno. Cijena ovog zemljotresa koštala je Hrvatsku ukupno 11,5 milijardi eura ekonomskog gubitka.
FOTO: HM CROPIX SIPA PRESS ROBERT FAJT, HM CROPIX SIPA PRESS GORAN JAKUS, EPA/ANTONIO BAT, TANJUG / AP / RAS SRBIJA
Najrazorniji i najveći potresi u Evropi
Najrazorniji zemljotres u zabilježenoj evropskoj istoriji pogodio je Mesinski moreuz u južnoj Italiji 1908. godine, sravnivši sa zemljom gradove Mesina na Siciliji i Ređo di Kalabrija na italijanskom kopnu.
Zemljotres magnitude 7,1 i cunami izazvali su oko 100.000 smrtnih slučajeva. Ekonomska šteta je bila značajna, jer je Mesina bila važna luka na Mediteranu.
FOTO: SHUTTERSTOCK
Najveći zemljotres posljednjih godina u široj Evropi bio je zemljotres magnitude 7,6 koji se dogodio 17. avgusta 1999. godine u Derinčeu u Turskoj, manje od 100 kilometara jugoistočno od Istanbula. Poginulo je više od 17.100, a povrijeđeno više od 45.000 ljudi. Takođe je izazvao i cunami koji je ubio 155 ljudi.
Samo nekoliko mjeseci nakon ovog zemljotresa, 12. novembra 1999. godine, Tursku je ponovo potresao jedan od naknadnih potresa. Ovoga puta epicentar zemljotresa jačine 7,2 stepena Rihterove skale izazvao je znatnu štetu u turskom gradu Duzce i odnio između 850 i 900 života.
Zemljotres koji je odnio najviše života u 2020. dogodio se 30. oktobra na Samosu u Grčkoj. Odnio je 119 života, dok je više od 100 ljudi je povrijeđeno, a mnoge zgrade su teško oštećene.