Ginekomastija nastaje usled neravnoteže nivoa ženskih polnih hormona (estrogena) i muških polnih hormona (testosterona), koja se prirodno javlja u različitim periodima života muškarca, ali može da bude izazvana i drugim faktorima

Najčešće, ginekomastija nije ozbiljan problem, ali može značajno da utiče na kvalitet života muškarca, jer ponekad izaziva bolne i vrlo neprijatne simptome. Pritom, često je kod muškaraca prisutan stid zbog velikih grudi, što može da dovede do anksioznosti i depresije.

Faktori rizika za nastanak ginekomastije

• Pubertet
• Starost
• Gojaznost
• Alkohol
• Određeni lekovi i supstance (upotreba droga, anaboličkih steroida i androgena)
• Određena zdravstvena stanja (bolesti jetre i bubrega, bolesti štitne žlezde, Klinefelterov sindrom, određeni tumori…)

Simptomi ginekomastije

• Bol u predelu dojke (posebno kod tinejdžera)
• Preterana osetljivost grudi i bradavica
• Oticanje grudnog tkiva.

Kada se treba javiti lekaru

• Otok u tkivu jedne ili obe dojke
• Bol u grudima
• Iscedak iz bradavica
• Pojava kvržica ili masno tkivo oko bradavica.

Uzroci ginekomastije

Ginekomastija se javlja kada dođe do poremećaja u ravnoteži između estrogena i testosterona kod muškaraca. U većini slučajeva, dolazi do smanjene produkcije testosterona, čime estrogen postaje dominantniji hormon.

U nastavku su faktori koji mogu da dovedu do ginekomastije.

1. Prirodan proces oscilacije hormona

U odnosu na period života, hormonalne promene koje dovode do ginekomastije su:

• Ginekomastija kod novorođenčadi: Više od polovine beba muškog pola se rađa sa uvećanim grudima zbog zadržavanja estrogena od majke tokom trudnoće. Obično nestaje u roku od 2 do 3 nedelje nakon rođenja.
• Ginekomastija tokom puberteta: Oscilacije hormona u pubertetu mogu izazvati ginekomastiju, koja obično prolazi bez lečenja nakon 6 meseci do 2 godine.
• Ginekomastija kod odraslih: Između 24-65 odsto muškaraca starosti od 50 do 80 godina dobije ginekomastiju, jer sa starošću opada nivo testosterona. Hormonske promene koje se dešavaju sa starenjem mogu izazvati ginekomastiju, posebno kod muškaraca koji imaju višak kilograma.

2. Lekovi koji mogu da izazovu ginekomastiju

• Anti-androgeni koji se koriste za lečenje bolesti kao što su uvećana prostata i rak prostate
• Anabolički steroidi i androgeni – sintetički oblici testosterona, koji se koriste za lečenje zakasnelog puberteta ili gubitka mišića usled bolesti
• Antiretrovirusni lekovi – imaju svojstva slična estrogenu, recimo neki lekovi protiv HIV-a
• ADHD lekovi koji sadrže amfetamine
• Lekovi protiv anksioznosti i triciklični antidepresivi
• Pojedini antibiotici
• Opioidi za lečenje hroničnog bola.
• Lekovi za čir
• Hemioterapija
• Lekovi za srce, kao što su digoksin i blokatori kalcijumovih kanala

3. Supstance koje mogu da izazovu ginekomastiju

• Alkohol
• Anabolički steroidi koji se koriste za izgradnju mišića i poboljšanje atletskih performansi
• Amfetamini
• Marihuana
• Heroin
• Metadon

4. Zdravstvena stanja kao uzrok ginekomastije

• Hipogonadizam: Grupa stanja koja podrazumevaju smanjeno lučenje testosterona, što može da prouzrokuje smanjenu plodnost kod muškaraca. Najčešći primeri su Klinefelterov sindrom i hipofizna insuficijencija.
• Tumori: Tumore koji zahvataju testise, nadbubrežne žlezde ili hipofizu da dovedu promene hormonske ravnoteže u telu.
• Hipertireoza: Stanje prekomernog stvaranja hormona štitne žlezde.
• Otkazivanje bubrega: Polovina pacijenata na dijalizi razviju ginekomastiju zbog hormonskih promena.
• Otkazivanje jetre i ciroza jetre: Promene u nivou hormona povezane sa problemima jetre i lekovima za cirozu povezane su sa ginekomastijom.
• Neuhranjenost i gladovanje: Nivo testosterona opada usled gladovanja, ali nivoi estrogena ostaju isti, što uzrokuje neravnotežu hormona u telu.

5. Biljni proizvodi okidači za ginekomastiju

Neka biljna ulja, kao što su ulje čajevca ili lavande, koja se koriste u šamponima, sapunima ili losionima su povezana sa ginekomastijom.

Smatra se da su jedinjenja u ulju, koja mogu da oponašaju estrogen ili utiču na testosteron, uzrok ginekomastije.

Kada je potrebno lečenje

U većini slučajeva, ginekomastija prolazi spontano. Međutim, ukoliko ginekomastija traje neko vreme, izaziva bolne i neprijatne simptome (često stid i sramotu kod pacijenata), a posebno ako je uzrokovana određenim zdravstvenim stanjem – potrebno je lečenje.

Lečenje može da uključuje terapiju (obično lekove koji se koriste za lečenje raka dojke) i operaciju. Dve opcije hirursškog lečenja ginekomastije su:

• Liposukcija – operacija kojom se uuklanja višak masnog tkiva u dojci, ne i samo tkivo dojke.
• Mastektomija – operacija kojom se uklanja tkivo dojke.

Stanja koja izazivaju slične simptome, a nisu ginekomastija

• Masno tkivo dojke (pseudoginekomastija) -povećanje masnog tkiva, ali ne i tkiva žlezde u dojkama. Javlja se kod gojaznih osoba, može da izgleda kao ginekomastija, ali nije isto.
• Rak dojke – retka vrsta raka kod muškaraca, ali moguća. Uvećanje jedne dojke ili prisustvo kvržice obično su znaci raka dojke kod muškaraca.
• Mastitis – zapaljenje tkiva dojke koje ponekad uključuje infekciju.
• Lipoma – benigni tumor, u obliku potkožnih masnih čvorova, koji mogu da se jave bilo gde na telu.

(Mayo Clinic)